Pochodzenie i ewolucja kotów

Pochodzenie i ewolucja kotów. Pochodzenie i ewolucja drapieżnych i poszczególnych ich rodzin czekają jeszcze na pełne wyjaśnienie. Obecnie przyjmuje się, że z dwóch żyjących jednocześnie ponad 50 milionów lat temu grup ssaków mięsożernych jedna – Creodonta – wymarła w eocenie, a druga – Miacidae -data początek dzisiejszym drapieżnym lądowym. Miacidae żyły we wczesnym trzeciorzędzie (paleocen, eocen), a rozkwit przeżywały około 50 milionów lat temu, tzn. pod koniec eocenu. W tym też czasie od ich głównego pnia, z form przypominających raczej psy, oddzieliła się rodzina wczesnych łaszowatych, czyli wiwerowatych. W następnej epoce -na początku oligocenu, przed prawie 40 milionami lat – z dawnych łaszowatych wyodrębniła się nowa rodzina: koty (Felidae). Byli to bezpośredni przodkowie naszych współczesnych kotów. Ich rozwój rozpoczął się na obszarach dzisiejszej Eurazji i Ameryki Północnej. Dwadzieścia pięć milionów lat temu pojawił się Proailurus, pierwszy prawdziwy kot, który jednak przypominał jeszcze cywetę i był stopochodny. Radiacja kotów zaczęła się dopiero około 20 milionów lat temu, gdy pojawił się Pseudaelurus, który dał początek zarówno kotom dzisiejszym, jak i tzw. kotom szablasto-zębnym (Machairodontinae). Współczesne rodzaje mniejszych kotów (Felis) zaczęły się pojawiać w późnym miocenie (10 milionów lat temu), a koty duże (Panthera) dopiero 2,5 miliona lat temu. Spośród wymarłych krewnych kotów dzisiejszych najbardziej znaną grupą były tzw. koty szablastozębne, określane też (jeszcze mniej trafnie) jako tygrysy szablastozębne. Szablastozębne drapieżniki ewoluowały niezależnie co najmniej cztery razy. Istniały szablastozębne Creodonta, torbacze (Thylacosmilus), paleokoty (Nimravidae) i wreszcie Machairodontinae – podrodzina właściwych kotów, do których należały między innymi Smilodon, Machairodus i Homotherium. Smilodon występował w Ameryce Północnej w plejstocenie i być może żył w stadach na otwartych terenach, podobnie jak lwy. Machairodus zamieszkiwał Eurazję, zwłaszcza jej północne obszary.
Koty szablastozębne miały mniej więcej wielkość Iwa, ich przednie kończyny były wyższe od tylnych, miały krótki ogon i wciągalne pazury. Ich najbardziej charakterystyczną cechą były wszakże ogromne (do 15 cm długości) górne kły, bocznie spłaszczone i na krawędzi ząbkowane. Służyły one do rozpruwania skóry i miękkich fragmentów ciała, a także przytrzymywania zdobyczy. Używanie tak ogromnych zębów możliwe było dzięki temu, że żuchwa kotów szablastozębnych mogła się odchylać od szczęki górnej aż o 90°. Dla porównania – u współczesnych kotów szczęki rozwierają się tylko na 65°.

Koty szablastozębne nie były przodkami współczesnych nam gatunków. Rozwijały się równolegle z nimi i wyginęły ostatecznie ok. 10 tysięcy lat temu. Spośród obecnie żyjących kotów najbliższym morfologicznie odpowiednikiem form szablastozębnych jest pantera mglista, która ma najpotężniejsze kły.