IRBIS, PANTERA ŚNIEŻNA
Pantera śnieżna została opisana przez Schrebera w 1775 roku. Chociaż zalicza się ją razem z lampartem i innymi dużymi kotami (lew, tygrys, jaguar) do wspólnej podrodziny Pantherinae, uważana jest za odrębny rodzaj Uncia. Szczególną cechą odróżniającą irbisy od innych panter jest to, że nie wydają one głośnych ryków, lecz ich zew podobny jest do głosu pumy. Dzieje się tak dlatego, że ich struny głosowe nie są tak grube jak u pozostałych dużych kotów. Inną cechą wspólną dla irbisów i pum jest identyczny deseń cętek ich kociąt.
Irbisy występują w górach i na płaskowyżach środkowej Azji: przede wszystkim w Tybecie i innych częściach południowo-zachodnich Chin, Himalajach od Bhutanu po Indie, a także w Hindukuszu, Karakorum, Pamirze, Tien-szanie, Ałtaju i Sajanach.
Długość tułowia wraz z głową wynosi 75-130 cm, długość ogona – 70-100 cm; wysokość 50-65 cm; ciężar 35-70 kg (najczęściej nie przekracza 50 kg).
Długa, gęsta sierść jest po stronie grzbietowej szarawa lub białokremowa, na brzuchu biała, cętki są pierścieniowate bądź rozetkowate. Nogi niezbyt wysokie, ogon długi, owłosiony równomiernie. Zarówno nozdrza zewnętrzne, jak i wewnętrzne, tzw. choany, są szerokie, co jest zapewne związane z koniecznością intensywnego przewietrzania płuc w rozrzedzonej atmosferze wysokogórskiej, zwłaszcza w czasie szybkiego ruchu.
Ciąża trwa 98-103 dni, w miocie rodzi się dwoje, rzadko troje młodych. Ciężar młodych po urodzeniu wynosi około 450 g. Dojrzałość płciową pod ludzką opieką osiągają w wieku 2 lat, na wolności przypuszczalnie później. W niewoli mogą żyć 16-18 lat.
Pokarm irbisów stanowią różne zwierzęta kopytne – zależnie od okolicy: markury (Capra falconeri), koziorożce (Capra ibex), takiny (Budorcas taxicolor), serau (Capricornis crispus), piżmowce (Moschus moschiferus), górale (Naemorhedus gorał), świstaki i inne gryzonie, kuraki (pardwy i różne bażanty), a ponadto zwierzęta domowe, jak drób, kozy, owce i psy. Pantery śnieżne zabijają dużą ofiarę co 10-15 dni, a jedna zdobycz wystarcza im na 3-7 dni. Szacuje się, że jedna pantera zabija rocznie 20-30 dorosłych nahurów (Pseudois nayaur), zwanych niesłusznie owcami błękitnymi.
Najnowsze badania irbisów polegające na znakowaniu ich nadajnikami radiowymi wykazały, że koty te użytkują nieduże terytoria o powierzchni średnio 21 km2. Terytoria poszczególnych osobników, zarówno samców, jak i samic, pokrywają się ze sobą, ale zwierzęta te unikają przebywania w pobliżu innych osobników, zwłaszcza tej samej płci. Zaobserwowane przypadki życia w grupach nie zostały potwierdzone naukowo. Należy przypuszczać, że grupy te tworzyły samice z młodymi, które wędrują wspólnie przez okres 18-22 miesięcy, lub rodzeństwo, mogące jeszcze przez jakiś czas po usamodzielnieniu się wędrować razem. Śnieżne pantery spędzają przeważnie 7-10 dni w jednej okolicy (w pobliżu upolowanej ofiary), a następnie przemieszczają się do innej, odległej części swojego terytorium. Mogą pokonywać do siedmiu kilometrów dziennie, ale najczęściej przemieszczają się o 1-1,3 km. W ten sposób każdą część swojego terytorium odwiedzają raz na kilkanaście dni. Środowisko bytowania panter śnieżnych obejmuje tereny wysokogórskie, położone na wysokości 3000-4500 m n.p.m., chociaż w Himalajach mogą wędrować nawet powyżej 5500 m. Preferują bardzo trudno dostępne obszary pocięte stromymi zboczami, klifami i wąwozami. Na Płaskowyżu Tybetańskim zamieszkują tereny płaskie, ale obfitujące w pasma wzgórz i zakrzaczenia, które zapewniają odpowiednią osłonę.
Irbisy są bardzo rzadkimi kotami. Ocenia się, że cała ich populacja liczy 4500-7000 osobników. Zasięg ich występowania jest ponadto podzielony na wiele małych izolowanych populacji rozrzuconych na obszarze 2,3 miliona km2. Taka sytuacja utrudnia wymianę genetyczną między populacjami, obniżając zdolność przetrwania gatunku. Może to znacznie przyspieszyć jego całkowite wyginięcie, gdyż na poszczególnych obszarach zamieszkanych przez te koty istnieje bardzo intensywne kłusownictwo. Irbisy są zabijane dlatego, że ich kości wykorzystuje się w tradycyjnej chińskiej medycynie, a także dlatego, że stanowią zagrożenie dla zwierząt hodowanych przez człowieka. Chociaż według danych CITES międzynarodowy handel skórami irbisów został całkowicie wstrzymany, ich futra nadal sprzedaje się na rynkach wschodniej Azji. Spadek liczebności panter śnieżnych i fakt, że stanowią one coraz większe zagrożenie dla zwierząt domowych, to w dużej mierze efekty zmniejszenia się liczebności populacji dzikich ssaków kopytnych będących głównym pokarmem tych kotów.
W ogrodach zoologicznych przebywa obecnie około 200 irbisów, z których mniej więcej 2/3 urodziło się w niewoli. Aby osiągnąć sukces hodowlany, trzeba zapewnić tym kotom odpowiednie warunki i pamiętać, że potrzebują one dużo ruchu.