JAGUARUNDI
Gatunek ten opisał w 1803 roku słynny przyrodnik francuski Etienne Ceoffroy Saint-Hilaire. Nigdy jednak oficjalnie swojej pracy nie opublikował, toteż za autora pierwszego opisu jaguarundi (sporządzonego 6 lat później) uznano Lacepede.
Z sylwetki jaguarundi jest bardziej podobny do przedstawicieli rodziny łasicowatych niż kotów, co znalazło wyraz w nazwie niemieckiej „kot łasicowaty” i angielskiej „kot wydrowaty”. Jego tułów jest wydłużony i wspiera się na krótkich nogach. Przednie kończyny są krótsze niż tylne. Futro gładkie i jednolite (nawet u młodych nie ma żadnego deseniu), może mieć różną barwę – od lisiej rudości przez szarość do czerni. Różnice te nie świadczą jednak
o odrębności gatunkowej – rozmaicie ubarwione okazy mogą trafiać się w jednym miocie i z reguły żyją obok siebie w tych samych regionach. Jaguarundi nie ma również okrągłej głowy, tak charakterystycznej dla innych małych neotropikalnych kotów. Wynika to z faktu, że jego czaszka nie jest wypukła w przekroju podłużnym, a łuki jarzmowe nie są tak wystające.
W odróżnieniu od wszystkich innych małych kotów Nowego Świata, które mają 36 chromosomów, jaguarundi posiada ich 38, podobnie jak wszystkie duże koty i małe koty Starego Świata. Cechy te sprawiły, że utworzono dla niego osobny rodzaj Herpailurus, choć wielu autorów nadal zalicza go do rodzaju Felis. Naukowa nazwa rodzaju oznacza „dziwnego kota”, natomiast nazwa jaguarundi pochodzi z języka Guarani i może oznaczać „czwartego kota” (według ich specyficznej „systematyki”) lub „kota brunatnego”.
Zasięg występowania jaguarundi rozciąga się od południowego Teksasu aż po północną Argentynę.
Długość tułowia wraz z głową wynosi 55-77 cm, długość ogona 33-60 cm; wysokość około 35 cm; ciężar 3-9 kg.
Na ogół mogą rozmnażać się w ciągu całego roku, ale w północnych rejonach zasięgu, gdzie zaznacza się wyraźna sezonowość, ruja może występować tylko późną jesienią. Ciąża trwa 72-75 dni, w miocie rodzi się dwoje-troje kociąt, których ciężar przy urodzeniu nie jest znany. Nie wiadomo też, jak długo ssą, ale stały pokarm pobierają już w wieku 42 dni; dojrzałość płciową osiągają w wieku 2-3 lat; w niewoli mogą żyć do 15 lat.
Pokarm jaguarundi stanowią głównie małe gryzonie, ptaki i jaszczurki; w pobliżu wsi jaguarundi polują na zwierzęta hodowlane, przede wszystkim drób.
Jaguarundi zamieszkują rozmaite siedliska – od tropikalnych lasów deszczowych, sawann, po suche zarośla półpustynne i pustynie. Preferują sąsiedztwo rzek, a w lasach przebywają raczej na ich obrzeżach. Żyją samotniczo (chociaż dawniej uważano, że żyją parami) i zajmują terytoria
o bardzo zmiennej wielkości. Na przykład z badań przeprowadzonych w południowej Brazylii wynikało, że ich rewiry zajmują powierzchnię zaledwie 7-18 km2, natomiast w Belize były dużo większe niż terytoria jaguarów zamieszkujących ten sam teren i obejmowały prawie 100 km2. Co ciekawe, mimo iż sprawowanie ścisłej kontroli nad tak dużym terenem nie było możliwe (koty rzadko i nieregularnie odwiedzały różne ich odległe fragmenty), poszczególne osobniki w niewielkim stopniu penetrowały wzajemnie rewiry sąsiadów -ich terytoria nakładały się na siebie zaledwie w 25%.
Jaguarundi są aktywne przede wszystkim w nocy, chociaż mogą polować i w dzień, zwłaszcza na terenach zamieszkanych również przez margaje i oceloty, które są drapieżnikami raczej nocnymi. Pozwala to na zmniejszenie konkurencji między gatunkami kotów odżywiającymi się podobnym pokarmem. W ciągu jednej doby jaguarundi zwykle pokonują nie więcej niż 1-2 km.
Jaguarundi należą do najpospolitszych kotów krainy neotropikalnej i na razie, poza jednym podgatunkiem zamieszkującym południe USA i Meksyk, nie są uważane za gatunek zagrożony. Ich przyszłość zależy jednak od tempa degradacji środowiska. Futro jaguarundi nie ma wartości handlowej, więc nie poluje się na nie dla pozyskania skóry, choć niekiedy przypadkowo wpadają w pułapki zastawiane na inne koty. Są one również często zabijane przez farmerów, bo stanowią zagrożenie dla inwentarza.