KOT BENGALSKI

KOT BENGALSKI

Gatunek ten opisał Kerr w 1792 roku, nadając mu nazwę Felis bengalensis. W miarę rozwoju badań nad fauną azjatycką mnożyły się doniesienia o małych kotach, którym nadawano różne nazwy, na przykład kot sumatrzański, jawajski, mniejszy, chiński, Elliota, Jerdona czy wagati. Później ustalono, że jest to jeden gatunek, który wszakże zróżnicował się na 10 podgatunków, swoistych dla jakiejś wyspy lub regionu. Wielu zoologów zalicza go jednak nie do rodzaju Felis, ale łącznie z niektórymi innymi gatunkami azjatyckimi do rodzaju Prionailurus.

Zasięg geograficzny kota bengalskiego jest bardzo rozległy. Obejmuje większą część południowo-wschodniej Azji od Kaszmiru, przez Półwysep Indyjski, Nepal, Birmę do Półwyspu Malajskiego i Indochińskiego oraz Koreę i prawie całe Chiny, z wyjątkiem części północno-zachodniej, aż po rzekę Amur. Koty bengalskie żyją też na wyspach Tsushima, Sajszu, Tajwanie, Hajnan, na niektórych wyspach Filipin (Palawan, Panay, Calamianes, Negros, Cebu), na Borneo, Jawie, Bali i Sumatrze. Długość tułowia wraz z głową (zależnie od podgatunku) wynosi 40-107 cm, długość ogona 23-44 cm; wysokość 20-45 cm; ciężar 3-7 kg.

Koty bengalskie są pod względem wielkości, ubarwienia i deseniu niezwykle różnorodne. Wiele z nich przypomina rozmiarami koty domowe, mają jednak wyższe kończyny. Ich charakterystyczną cechą jest względnie mała głowa oraz krótki i wąski pyszczek. Uszy mają zaokrąglone, jak u dużych kotów. Długość ogona jest na ogół mniejsza niż połowa długości tułowia (wraz z głową), a niekiedy nie przekracza jednej trzeciej. Zamieszkujący Indie podgatunek typowy Prionailurus bengalensis bengalensis ma ubarwienie żółtoczerwone, na stronie spodniej jaśniejsze do białego. Przez czoło biegną wzdłużne prążki, bielejące ku wewnętrznym kątom oczu. Te białe prążki objęte są liniami o barwie ciemnobrązowej do czarnej, które przechodzą przez kark ku barkom. Tylna strona uszu jest czarna i pośrodku ma lśniąco białą plamę, co jest cechą charakterystyczną kotów (i niektórych łaszowatych) zamieszkujących lasy i dżungle. Od każdego oka skośnie przez policzek ku szyi przebiega biały, ciemno obrzeżony prążek. Po obu stronach barków widnieje ciemny rysunek przypominający kształtem motyla. Kończyny i ogon są cętkowane, a na bokach widnieją plamki lub rozetki. Zmienność geograficzna kotów bengalskich jest tak duża, że na podstawie samego wyglądu wyróżniono wiele ich podgatunków. Zróżnicowania tego nie potwierdziły jednak, jak dotąd, badania genetyczne. Ubarwienie kotów z obszarów tropikalnych jest żółtawobrązowe, natomiast koty żyjące w północnej części zasięgu są bardziej szare. Podgatunki zamieszkujące wyspy mają nieco krótsze ogony niż podgatunki żyjące na kontynencie. Poszczególne podgatunki charakteryzują się również odmiennym deseniem: jedne mają tylko drobne cętki i prążki (np. P. b. euptilurus i P. b. javanersis), inne zaś (np. P. b. manchuricus) duże, rozjaśnione w środku plamy. Największe osobniki mieszkają na północy zasięgu, a najmniejsze na Filipinach.

Okres rui w północnej części zasięgu występuje raz w roku (luty-marzec), a w tropikach koty mogą rozmnażać się przez cały rok. Ciąża trwa 65-70 dni; w miocie rodzi się dwoje-czworo kociąt, które ważą 75-95 g. Ssą przez mniej więcej 3 miesiące; dojrzałość płciową osiągają w wieku 8 miesięcy. Maksymalna długość życia kotów bengalskich wynosi 12-15 lat.

Koty bengalskie polują na drobne ssaki do wielkości zająca, naziemne ptaki i jaszczurki. W klimacie tropikalnym zjadają chętnie żaby, szczególnie gdy ich dostępność wzrasta w porze deszczowej. Niekiedy odżywiają się resztkami ofiar zabitych przez duże drapieżniki.

Koty bengalskie występują w bardzo różnorodnych środowiskach, od deszczowych lasów tropikalnych przez lasy liściaste strefy umiarkowanej po lasy szpilkowe, zarośla krzewiaste i obszary trawiaste. Chętnie przebywają w pobliżu rzek – są doskonałymi pływakami (pierwszy okaz, na którego podstawie opisano gatunek, został schwytany w Zatoce Bengalskiej). Dotychczas badania terenowe kotów bengalskich przeprowadzono tylko w klimacie tropikalnym w Tajlandii i na japońskiej wyspie Tsushima. Stwierdzono, że koty te zajmują nieduże terytoria, o powierzchni od 0,8 do 7,5 km . Tereny należące do różnych samców nie zachodzą na siebie, natomiast samice mogą użytkować ten sam obszar wspólnie z samcami. Nie wiadomo, jakie są relacje przestrzenne między samicami, gdyż udało się odłowić i oznakować nadajnikiem radiowym tylko jedną samicę. Zauważono, że zasięg wędrówek, jak i cały penetrowany przez tę samicę obszar, wzrastał w okresie intensywnych deszczów. W tym czasie malała bowiem dostępność pokarmu, gdyż niektóre tereny znajdowały się pod wodą. Średnio koty przemieszczały się o mniej więcej 1 km w linii prostej w ciągu 24 godzin. Koty bengalskie są aktywne o różnych porach doby. W południowo-wschodniej Tajlandii były aktywne głównie w nocy i o zmierzchu, a w Tajlandii środkowej – w godzinach przedpołudniowych i po zmroku. Jednego z obserwowanych osobników znaleziono śpiącego na drzewie, co może świadczyć o częściowo nadrzewnym trybie życia tych kotów; najczęściej jednak polowały one i odpoczywały na ziemi.

Koty bengalskie są dość pospolite (w porównaniu z innymi gatunkami) na większej części obszaru swojego występowania. Populacjom zamieszkującym wyspy grozi jednak wyginięcie. Dotyczy to szczególnie Filipin, gdzie część wysp została prawie całkowicie wylesiona. Ogólnie uważa się, że koty bengalskie łatwo przystosowują się do powodowanych przez człowieka zmian w środowisku, gdyż potrafią wykorzystywać rozmaite siedliska. Ale nawet jeśli pewnej liczbie osobników uda się dostosować do zmian, może się okazać, że ta liczba jest zbyt mała, aby populacja mogła trwale istnieć. Eksploatacja kotów bengalskich w celu pozyskiwania ich futer była szczególnie intensywna w Chinach (w centralnej części ich zasięgu) w latach 1955-1988. Rocznie eksportowano na rynek europejski około 400 000 skór. Po wprowadzeniu zakazu importu skór kotów przez Unię Europejską w 1988 roku handel futrami kotów bengalskich został w dużej mierze ograniczony (do 50 000 skór rocznie). Rolę głównego importera przejęły Japonia oraz Rosja, nadal funkcjonuje też rynek wewnętrzny w Chinach. Dodatkowym zagrożeniem dla kotów bengalskich jest możliwość ich krzyżowania się na wolności z kotami domowymi.