PUMA, KUGUAR
Gatunek został opisany przez Karola Linneusza na podstawie wyglądu osobnika pochodzącego z Brazylii. Z czasem na ogromnym obszarze rozprzestrzenienia pumy wyróżniono aż 26 podgatunków, a niektórym próbowano nawet nadać rangę osobnych gatunków. Tylko dla przykładu warto wspomnieć o podgatunku typowym opisanym przez Linneusza – Felis concolor concolor z Brazylii – i o F.c. couguar z Pensylwanii, opisanym przez Kerra. Nie sposób jednak zaprzeczyć, że między osobnikami z różnych okolic istnieją znaczne różnice w rozmiarach i ciężarze ciała, a także kolorze futra.
To, że w różnych językach pumę określa się jako „Iwa” (górskiego, srebrzystego), „panterę” (z Florydy), a nawet „tygrysa” (czerwonego, płowego), jest tylko efektem skojarzeń, a nie bliskiego pokrewieństwa z wielkimi kotami. Molekularne badania genetyczne wykazały nieoczekiwanie, że najbliższym żyjącym krewnym pumy jest gepard.
Pumy występują na obu kontynentach amerykańskich od Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie, aż po Cieśninę Magellana -mają więc największy zasięg spośród wszystkich ssaków amerykańskich i jeden z największych wśród kotów. Ze wschodniej części Ameryki Północnej zostały prawie całkowicie wytępione w ciągu 200 lat europejskiej kolonizacji. Jedyna, izolowana populacja pum, która przetrwała na wschodzie USA do dziś, zamieszkuje Florydę. W wielu stanach wprowadzono ochronę pum i ich populacja zaczyna wzrastać. Pumy są rozmiarami zbliżone do lampartów. Samce ważą przeważnie 53-72 kg (rekordowe osobniki ważyły ponad 100 kg), a samice 34-48 kg. Długość tułowia z głową wynosi 105-195 cm u samców oraz 95-150 cm u samic, a długość ogona odpowiednio 66-78 cm i 53-81 cm. Wysokość w kłębie wynosi 60-70 cm. Ubarwienie futra, u osobników dorosłych jednolite, nie jest dla wszystkich pum identyczne. Na południowym i północnym krańcu zasięgu koty te są szarosrebrzyste i osiągają największe rozmiary; te, które zamieszkują Amerykę Środkową i północną część Ameryki Południowej, są smukłe i lekko zbudowane, ich tylne kończyny są znacznie dłuższe od przednich, a ubarwienie bywa lśniąco czerwonobrązowe. Tylna powierzchnia uszu jest czarna, podobnie jak czarna plama na górnej wardze (jak u karakala) sięgająca nosa i niemal wewnętrznego kąta oka. Jest to, podobnie jak czarne zakończenie ogona, jedyna pozostałość deseniu szaty młodzieńczej, utrzymująca się trwale u osobników dorosłych. U młodych ponadto wzdłuż karku biegnie 4-5 prążków, z których zewnętrzne mogą się na barkach rozszerzać w charakterystyczny dla rodzaju Prionailurus zarys motyla. Grzbiet i boki zdobią 2-3 szeregi dużych czarnych plam. Ogon jest u nasady delikatnie cętkowany, a ponadto czarno pierścieniowany. Ten młodzieńczy deseń jest nieomal identyczny z deseniem irbisa. Po 3-4 miesiącach rysunek ten zanika, ale u niektórych osobników może jeszcze być dostrzegalny w skośnie padającym świetle. Zdarzają się też okazy czarne (melanistyczne) i, z rzadka, mniej lub bardziej białawe.
Samice mogą przechodzić ruję w zasadzie o różnych porach roku, ale na półkuli północnej młode rodzą się przeważnie w okresie kwiecień-wrzesień. Ciąża trwa 82-96 dni, w miocie rodzi się dwo-je-czworo, wyjątkowo sześcioro młodych, które ważą 400-500 g. Ssą przez mniej więcej 6 miesięcy. Kocięta otwierają oczy w drugim tygodniu życia. Młode zostają z matką przez 1,5 roku do 2 lat. Dojrzałość płciową uzyskują mniej więcej rok później, ale pierwsze potomstwo wydają na świat dopiero po zdobyciu stałego terytorium. Pumy mogą żyć 16-18 lat.
Puma jest drapieżnikiem typowo oportuni-stycznym pod względem pokarmowym, gdyż w skład jej diety wchodzą rozmaite zwierzęta, które są najbardziej dostępne w danym miejscu. W Ameryce Północnej pumy odżywiają się głównie różnymi gatunkami jeleni (jelenie wapiti, wirginijskie i mulaki), owcami kanadyjskimi, dzikami, pekari, a nawet szopami praczami. Na obszarach tropikalnych często podstawowym ich pokarmem są pancerniki oraz duże gryzonie (aguti, paki), jelenie mazamy, a czasami drobne ssaki i małpy. W chłodniejszej strefie Ameryki Południowej odżywiają się wiskaczami, zającami i guanako. Ponadto w wielu rejonach, szczególnie tam, gdzie brakuje naturalnej zdobyczy, atakują owce i bydło domowe. Dorosła puma zabija większą zdobycz przeciętnie co 8-17 dni. Samica z trójką dużych kociąt musi polować trzy do pięciu razy częściej.